Gelir ve ücret dengesizliğinin yozlaşmadaki etkisi

 Gelir ve  ücret dengesizliğinin yozlaşmadaki etkisi

Veysi ERKEN

 Ekonomideki yapısal bozukluğu gidermek, gelirler, maaşlar ve ücretler arasındaki dengesizliği gidermek için çalışmalar başlatılmış deniliyor.

Bu çalışmaların sonuç vereceğini zannetmiyorum. Başlıda sebebi servetin belirli ellerde toplanmasını engelleyecek ve bürokrasinin daha da zenginleşmesine, birden fazla maaş alma almasına, saltanatının tahkim edilmesine engel olunmaması sayılabilir.

Bilindiği üzere bir toplumun dağılmasında, çürümesinde ve ülkelerin yok olmasında en önemli sebeplerin başında servetin belirli ellerde toplanması, gelirler arasında uçurumun oluşması, ücretli çalışanların yeterli ve dengeli bir şekilde ücret alamaması önemli rol oynar.

Bu sebepledir ki, ücretin yönetimlerin işleyişini ve ahlakını büyük oranda etkilediği rahatlıkla söylenebilir. Yönetimin olumlu veya olumsuz işlemesine ve yozlaşmasına yol açan unsurlardan biri olan ücret politikasının iki boyutu üzerinde durulması gerekir.

Yeterli ücret

Yönetim ahlakının gerektirdiği bir politika olarak kabul edilir. Yeterli ücret personelin örgütün amaçları doğrultusunda belirlenmiş hedeflerinin gerçekleştirilmesine katkı sağlar.  Yeterli ve dengeli ücret politikası personeli hedefler doğrultusundaki davranışlarda motive eder.

Yetersiz ve dengesiz dağılım gösteren ücret

1)Ücret yetersizliği

Maaş karşılığında çalışanların aldıkları ücret yönetim sürecinin bütün alt süreçlerini büyük oranda etkiler. Ücret yetersizliği ve dengesizliği personeli istenmeyen tutum, tavır veya davranışa sürükleyebilir ve hedeflerden sapmalara yol açabilir. Yetersiz ücret zamanla örgütün çökmesine ve dağılmasına yol açabilir. Bunun örnekleri her ülkede görülmektedir.

2)Ücret dağılımındaki dengesizlik

Ücret yetersizliği gibi örgüt içindeki personel ücretleri arasındaki dengesizlik, ücret makasının aşırı açıklığı memurun, işçinin davranışlarını olumsuz yönde etkiler. Örgütü bozar. Amaç ve hedeflerden sapmayı kolaylaştırır.

Ülkemizde takip edilen ücret politikası genel olarak haksızlıklarla doludur. Ücret yelpazesindeki alt ve üst değerler arasında uçurum vardır. Bu haksız ve yanlış yapı emeklilikte de devam etmektedir.

Yıllardır devam etmekte olan yanlış ücret politikasının meydana getirdiği yozlaşmanın sonuçları ortadadır.

Organizasyonlardaki yanlış ücret geliri ve dengesizliği politikasının yönetim yozlaşmasına etkileri şu şekilde sıralanabilir.

1.İşgörenlik (Memuriyet-işçilik vs.) cazibesini kaybedebilir. Cazibesini kaybeden işçilik/memuriyeti ifa eden işçilerde/memurlarda verimlilik düşer.

2.Haksız kazanç yolları açılabilir. Özellikle, işgörenlerin ücretlerinin, hayatlarını idame ettirmeye yetmeyecek düzeyde olmaması haksız kazanç yollarından birisi olan rüşvet eğilimini arttırabilir.

3.Rüşveti meşrulaştırarak kolay kazanca yönelmek isteyenlerin sistemin çarklarını işlemez hale getirme eğilimlerini arttırır 

4.Özellikle kamu mallarının şahsi işlerde kullanılmasını yaygınlaştırabilir. Kendi işinde devlete ait mumu yakmayan zihniyetin yerine devletin malı deniz yemeyen...... diyerek kamu mallarını yağlamayanların artması bunun bir göstergesidir. Özellikle makam vasıtaları (uçak, araba), lojmanları ve sosyal(!) tesisleri saltanatı bunun en bariz misallerindendir.

5.İşgörenler arasında kin ve nefret artabilir. Bilhassa ücret dağılımındaki dengesizlik, birden çok maaş ve makam kin ve nefretin artmasına sebep olabilir.

6.Ücret yetersizliği ve dengesizliği hukuka (adalete) olan güveni sarsar. Böyle bir durum sistemin tıkanmasına yol açar.

Ücret yetersizliği ve dengesizliği toplumu, kurumu, kuruluşu çürüttüğü gibi dağılmasına da yol açabilir. Unutulmamalıdır ki, tarih milletler, kuruluşlar, kurumlar, şirketler vs. mezarlığıdır aynı zamanda.

Netice olarak yönetimde yozlaşmaya yol açan ücret politikasının ve dengesizliğinin muhtemel sonuçlarını giderebilmenin yolu doğru teşhisten geçer. Bilinmelidir ki, doğru teşhis yönetenleri doğru tedaviye ulaştırır.

Bu genel kuralı Ebu’n-necib Suhreverdi “ülkede bir fitne (yozlaşma) bir karışıklık doğmuşsa hükümdarın, bunun gerçek sebeplerinin ne olduğunu incelenmesi ve kendisine itaatten vazgeçişin hangi sebeplerden ortaya çıktığını iyice bilmesi icap eder. Bu inceleme ve öğrenme sonunda fitneye sebep olan asıl şey ortadan kaldırılırsa fitne ve ihtilal ateşi de söner”(Suhreverdi, s.168)cümleleriyle açıklamaktadır.

Sonuç olarak;

Organizasyonlarda (devlet, kurum, kuruluş) yozlaşmaya sebep olan ücret politikasının günün şartlarına göre başta devlet olmak üzere bütün birimlerde yeniden gözden geçirilmesi ve dengesizliğinin giderilmesi bir zorunluluktur.

Yönetimdeki yozlaşmaya neden olan ücret politikasıyla ilgili bu tespitten sonra tedavi için şu tedbirler alınabilir.

1)Kamu kesiminde işgören (ücretli)ler arasındaki kategorileşme ortadan kaldırılmalıdır. Mesela aynı dersi okutan prof., doçent, öğretim görevlisi, öğretmen, baş öğretmenlere farklı ders ücreti ödenmektedir. Bu durum bütün alanlarda vardır.

2)Özel/Kamu kesiminin tamamında ücret çift taraflı tespit edilmelidir. Etkili sendikalaşmaya zemin hazırlanmalıdır. Günümüzde sendika sadece göstermeliktir. Mevcut yapı sendika ağalarını ortaya çıkarmıştır.

3) Asgari ücret ailenin geçinmesine uygun ve işgöreni haksız kazanç yollarına sevk etmekten alıkoyacak seviyede olmalıdır.

4)Ücret yelpazesinin tespitinde kullanılan ölçütler yeniden belirlenmeli ve birden fazla maaş uygulamasına son verilmelidir.

5)Haksız kazacı engelleyecek hukuki düzenlemeler süratle gerçekleştirilmelidir.

6)Ücret dengesizliğine ve haksız rant ‘a sebep olan bürokratik yapı sadeleştirilmelidir.

7.Asgari geçinme endeksi belirlenmeli ve vergi dışı bırakılmalıdır

8. Kamuda birden fazla görevlendirmelere ve ücretlere son verilmelidir. Mesela bir genel müdürün/müsteşarın farklı yerlerde yönetim kurulu üyesi olarak görevlendirilmelerine son verilmelidir.

Selam ve Sabırla… 16.06.2023

 

Not: Bu yazı 1993 yılında yazılmış ve az değişiklikle paylaşılmaktadır.