İyilik Nasıl Yapılmalıdır? Gizli mi, Açık mı?

 İyilik Nasıl Yapılmalıdır? Gizli mi, Açık mı?

Veysi ERKEN Dr.

İslamî anlamda mümin olan bütün fiillerini, eylemlerini, tutum ve tavırlarını Allah’ın rızasını kazanmak için yapar, yapmaya çalışır.

Bu anlayışta olanlar şu ilkeyi ittihaz eder.

“Ameller niyetlere göre değişir”.

Niyet halis olursa akıbette hayır olur, görünüşte olumsuz olsa bile.

Dolayısıyla beşeri münasebetlerimizde “iman, amel-i Salih, hak ve sabr”ın tavsiyesi ve yaşanması esas kabul edilir.

Aziz dostum Orhan bey’in hatırlatmasıyla “iyilik”lerin nasıl yapılması gerektiği ile ilgili tavsiyelerde bulunmak istedim. Tabii ki, tavsiyelerim vahye dayalıdır inşallah.

Evet.

“Sadakaları açık olarak verirseniz bu ne güzel! Şayet onu yoksullara verirken gizlerseniz bu sizin için daha da hayırlıdır ve sizin bir kısım günahlarınıza kefâret olur. Allah yaptıklarınızdan haberdardır. Onları doğru yola iletmek senin üzerine borç değildir, fakat Allah dilediğini doğru yola iletir.

Hayır için yaptığınız her harcama kendiniz içindir. Verdiklerinizi ancak Allah rızası için verirsiniz. Hayır için yaptığınız her harcamanın karşılığını da hiçbir haksızlığa uğramaksızın tam olarak alacaksınız. Kendilerini Allah yoluna adadıklarından seyahat ve ticarete imkân bulamayan yoksullara verin. Yoksulluklarını gizli tuttukları için bilmeyen onları zengin sanır. Kendilerini simalarından tanırsın. Onlar insanlara asla el açmazlar. Hayır için yaptığınız her harcamayı Allah hakkıyla bilmektedir. Mallarını gece ve gündüz, gizli ve açık olarak hayra sarf edenler için rableri nezdinde ecirleri vardır; onlar için ne korku olacak ne de üzüleceklerdir. Bakara,271-274”

“Mallarını Allah yolunda harcayan, sonra da harcadıklarının arkasından başa kakıp incitmeyenler için rablerinin katında özel karşılık vardır. Artık onlar için korku yoktur, onlar üzüntü de çekmeyeceklerdir. İyi sayılan bir söz ve bir bağışlama, arkasından eziyet gelen bir sadakadan daha iyidir. Allah zengindir, halîmdir. Ey iman edenler! Allah’a ve âhiret gününe inanmadığı halde malını insanlara gösteriş yapmak için harcayan kimse gibi sadakalarınızı başa kakmak ve incitmek suretiyle boşa çıkarmayın. O kimsenin misali, üzerinde toprak bulunan düzgün ve yalçın bir kayadır; kayanın üzerine şiddetli bir yağmur yağmış, onu çıplak halde bırakmıştır. Bu gibilerin kazandıkları hiçbir şeyden istifadeleri olmaz ve Allah, inkârcı topluluğa hidayet vermez. Bakara, 262-264”

“Allah’a kulluk edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın. Anne babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlara iyi davranın. Allah kendini beğenen ve böbürlenip duran kimseyi asla sevmez. Bunlar cimrilik eden ve insanlara da cimriliği tavsiye eden, Allah’ın kendilerine lütfundan verdiğini gizleyen kimselerdir. Biz, kâfirler için alçaltıcı bir azap hazırladık. Ve bunlar Allah’a ve âhiret gününe inanmadıkları halde mallarını, insanlara gösteriş için sarf edenlerdir. Bir kimsenin arkadaşı şeytan olursa o ne kötü bir arkadaştır!  Allah’a ve âhiret gününe iman edip de Allah’ın kendilerine verdiğinden harcasalardı ne olurdu sanki! Allah onların durumunu hakkıyla bilmektedir. Nisâ 36-39

Ayetler gayet açık.

İyilik, ihsan, birr açık ve gizli yapılır. Ayetten anladığım kadarıyla “yoksullara” yapılan iyiliklerin gizli olması daha makbul olur diye düşünüyorum.

Kendisine iyilik yapılan incitilmemek kaydıyla iyilikler açıktan yapılabilir ve bu iyiliğin yangınlaştırılmasında teşvik edici olabilir, olur inşallah.

Yeter ki, fiillerimize riya karışmasın. Riya söz konusu olduğunda iyilikler boşa gider. Misal olarak “benim veya sülalemin soyadını verirseniz cami inşasına yardım ederim” diyen birinin sadakası ve iyiliği boşa harcanmış maddiyattan ibarettir.

Bu misalleri çoğaltmak mümkündür.

Hâsılı kelam sadakaların ve iyiliklerin boşa gitmesinden endişe ediyorsak, iyiliklerin gizli yapılması daha evladır diye düşünüyorum.

“Sağ elin verdiğini, sol elin bilmemesi” hadisi bizim için bu konuda ilke konumundadır.

İyiliğin yeryüzünde hakim olması için Rabbulalemin açık, aleni ve gizli yaptığımız ve yapacağımız iyilikleri kabul ve makbul eylesin.

Selam ve Sabırla… 12.10.2024